TBDY2018′ e Göre Kirişsiz Döşeme Sistemlerinin Tasarımı
TBDY 2018 Madde 4.3.4.4’e göre kirişsiz döşemeli sistemler İki Aşamalı Analiz yöntemiyle hesaplanmalıdır.
İlk analizde kolonların her iki ucu mafsallı olarak tanımlanmalı; ikinci analizde ise kolonların her iki ucu monolitik (mafsalsız) olarak modellenmelidir. Tasarım bu iki modelden elde edilen en kritik etkilere göre yapılır.
DEPREM YÖNETMELİĞİ MADDE 4.3.4.4
4.3.4.4 – Sadece kirişsiz döşemeleri içeren taşıyıcı sistemlerde, deprem etkilerinin tamamı betonarme binalarda süneklik düzeyi yüksek bağ kirişli (boşluklu) ve/veya boşluksuz perdeler veya süneklik düzeyi sınırlı boşluksuz perdeler tarafından karşılanacaktır (Tablo 4.1’de A12,A13 ve A32 taşıyıcı sistemleri). Çelik binalarda ise süneklik düzeyi yüksek merkezi ve/veya dışmerkez çaprazlı veya burkulması önlenmiş çaprazlı çerçeveler veya süneklik düzeyi sınırlı merkezi çaprazlı çerçeveler kullanılacaktır (Tablo 4.1’de C12, C13 ve C32 taşıyıcı sistemleri).
Bu tür sistemlerin hesabı iki aşamada yapılacaktır.
- Birinci aşama hesapta çerçeve kolonları alttan ve üstten mafsallı alınacaktır.
- İkinci aşama hesapta ise bu elemanların bağlantıları monolitik olarak modellenecektir. Perde, kolon, çapraz ve döşemelerdeki iç kuvvetler, iki aşamada elde edilenlerin elverişsiz olanı olarak hesaplanacaktır.
- Göreli kat ötelemeleri ikinci aşama hesaptan elde edilecektir.
TABLO 4.1 -A1. Süneklik Düzeyi Yüksek Taşıyıcı Sistemler
TABLO4.1- A3. Süneklik Düzeyi Sınırlı Taşıyıcı Sistemler (Bkz. 4.3.4.1, 4.3.4.3, 4.3.4.7)
4.5.6. Döşemelerin Modellenmesi
4.5.6.2 – 3.6.2.2’ye göre A2 ve A3 türü düzensizliklerin bulunduğu ve/veya döşemelerin rijit diyafram olarak çalışmasının öngörülmediği binalarda ve betonarme kirişsiz döşemeli sistemlerde döşemeler iki boyutlu sonlu elemanlarla modellenecektir.
7.11. DÖŞEMELER
7.11.3 – Kirişli ve kirişsiz döşemeli binaların döşemelerindeki düzlem içi eksenel ve kayma gerilmeleri, elastik diyafram kabulü ile hesaplanacaktır.
- Bu binaların döşemelerinde deprem etkisi altında oluşan düzlem içi ortalama çekme, basınç ve kayma gerilmelerine Dayanım Fazlalığı Katsayısı D uygulanacaktır.
- Döşeme düzlemi içinde oluşan çekme gerilmesi değerinin fctd ’den büyük olduğu durumda, düzlem içi çekme gerilmesi değeri, döşemenin eğilme dayanımı için gerekli olandan arta kalan donatı oranı ρ olmak üzere ρfyd sınırını aşmayacaktır.
- Bu koşulun sağlanamadığı durumlarda, donatı eksiği düzlem içi ilave donatı ile tamamlanacaktır. Döşeme düzlemi içinde oluşan basınç gerilmesi değeri 0.85fcd sınırını aşmayacaktır.
- Döşeme düzlemi içindeki yatay kayma gerilmeleri her iki doğrultuda Denk.(7.25) ile verilen sınırı aşmayacaktır.
- Bu hesapta ρ eğilme dayanımı için gerekli olandan arta kalan ve kayma gerilmesine paralel doğrultuda yerleştirilecek olan döşeme donatısı oranıdır. Düzlem içinde oluşan kayma gerilmesi 0.65 fck sınırını aşmayacaktır.
- Döşeme ile perde arasında oluşan düzlem içi kayma gerilmeleri bu kesitlerdeki düzlem içi kesme sürtünmesi dayanımını aşmayacaktır.
- Kesme sürtünmesi dayanımı gerilme cinsinden, perdeye saplanan ve kenetlenme boyu yeterli olan ve eğilme dayanımı için gerekli olandan arta kalan döşeme donatısı oranı ρ olmak üzere Denk.(7.26) ile hesaplanacaktır.
- Birdöküm birleşimlerde kesme sürtünmesi katsayısı için μ =1.0 değeri kullanılacaktır
7.11.5 – Kirişsiz döşemeli binalarda veya deprem yüklerinin döşemelerden düşey taşıyıcı elemanlara güvenli bir şekilde aktarıldığının hesapla gösterilmesi gereken kirişli döşemeli binalarda, döşemeden perdeye veya perde koluna kuvvetli doğrultuda aktarılacak deprem
kuvveti, kat seviyesinin alt ve üst kesitlerinde oluşan ve deprem etkilerinin Dayanım Fazlalığı Katsayısı D gözönüne alınarak hesaplanan DVd perde kesme kuvvetlerinin farkı olarak hesaplanacaktır.
- Bu kuvvet farkı, perdeye kuvvetli doğrultuda her iki taraftan saplanan ve eğilme dayanımı için gerekli olandan arta kalan kiriş veya döşeme donatılarının oluşturduğu eksenel çekme dayanımlarının toplamı 2Asa fyd ile döşeme ile perde birleşimindeki eğilme dayanımı için gerekli olandan arta kalan döşeme donatısının oluşturduğu kesme sürtünmesi dayanımının μAsb fyd toplamını aşmayacaktır.
- Perdeye kuvvetli doğrultuda saplanan eksenel donatı (aktarma donatısı) miktarında hesaplandığı perde uzunluğu boyunca azaltma yapılmayacak, kesme sürtünmesi (bağlantı) donatısı, hem perde içinde ve hem de döşeme içinde kenetlenme koşullarını sağlayacaktır.
- Döşeme ve perde birleşimlerde kesme sürtünmesi TS 500’e uygun olarak hesaplanacak, sürtünme katsayısı için μ ≤1.0 değeri kullanılacaktır.
- Aktarma donatısı miktarında donatının saplandığı perde yüzeyinden başlayarak perde yüzünden uzaklaştıkça uygun miktarda azaltma yapılabileceği dikkate alınmalıdır.
- Bu biçimde oluşturulmuş aktarma elemanları ile döşeme arasında aktarma elemanı uzunluğu boyunca kesme sürtünmesi kontrolü ayrıca yapılacaktır (Şekil 7.15).
7.11.6 – Döşemede büyük olan boşlukların bulunduğu durumda boşluğun her iki kenarına her bir doğrultuda etriyelerle sarılı ilave yatay donatı yerleştirilecek.
- Bu bölgelerdeki ilave yatay donatının toplam kesit alanı, boşluk bölgesine yerleştirilmemiş olan toplam yatay donatı kesit alanından az olmayacak ve etriye aralığı 150 mm’den daha büyük alınmayacaktır. Bu ilave yatay donatılar her bir doğrultuda boşluk uzunluğunun en az üç katı uzunlukta olacaktır.
7.11.7 – Kirişsiz döşemelerde ve kirişsiz plak temellerde zımbalama kontrolü, sonlu eleman modeli çözümünden elde edilen ve düşey yüklerle beraber Dayanım Fazlalığı Katsayısı D ile büyütülmüş olan deprem etkileri altında oluşan düşey doğrultudaki kayma gerilmesi esas alınarak yapılabilir.
- Sonlu eleman çözümünden elde edilen kayma gerilmesi değeri için döşeme veya temel etkili yüksekliği d olmak üzere, Denk.(7.27)’de verilen koşul sağlanacaktır.
Burada νpd birim genişlikte hesaplanan kesme kuvvetidir. Tasarıma esas τpd değeri, kolon veya perde yüzünden d/2 mesafede hesaplanacaktır.
7.11.8 – Kirişsiz plak sistemlerdeki döşeme-kolon birleşimlerinde, düşey yüklerle beraber Dayanım Fazlalığı Katsayısı D ile büyütülmüş olan deprem etkileri altında kolona kat seviyesinde gözönüne alınan doğrultuda aktarılan toplam eğilme momentinin γf katsayısı ile çarpılmasından elde edilen değerin eğilme donatısı ile, 1− γf katsayısı ile çarpılmasından elde edilen değerin ise zımbalama (kayma) gerilmeleri yoluyla aktarıldığı kabulü ve döşemedeki kayma gerilmelerinin yükleme doğrultusunda zımbalama çevresinin geometrik merkezine göre doğrusal olarak değiştiği kabulü ile döşemeye zımbalama çevresi (up) boyunca etki eden kayma gerilmelerinin idealleştirilmiş dağılımı hesaplanabilir.
Bu hesaptan elde edilen en yüksek kayma gerilmesi değeri, tasarıma esas τpd değeri olarak, döşemenin zımbalama
kontrolünde kullanılabilir.
7.11.9 – Kolona kat seviyesinde aktarılan toplam eğilme momenti hesabında, döşeme-kolon birleşiminin üst ve altındaki kolon kesitlerindeki eğilme momentlerini dengeleyen eğilme momenti gözönüne alınacaktır. γf katsayısının hesabında, dikdörtgen kesitli zımbalama çevresinin boyutları, gözönüne alınan yükleme doğrultusunda b1 ve yüklemeye dik doğrultuda b2 olmak üzere, Denk.(7.28) ile hesaplanacaktır. Dairesel kesitli kolonlarda γf = 0.60 kullanılacaktır.
7.11.10 – τpd ≤ fctd koşulunun sağlanmadığı ve plak kalınlığının 250 mm’den az olmadığı durumda, plağın zımbalama dayanımı donatı kullanılarak arttırılabilir.
- Ancak, bu durumda betonun zımbalama dayanımına katkısı kayma gerilmesi cinsinden 0.5fctd ’ye azaltılacak, donatının zımbalama dayanımına katkısı fctd ’den az olmayacak ve donatılı plağın zımbalama dayanımı en fazla 1.5fctd olacaktır.
- Zımbalama donatısı olarak kayma kaması kullanıldığında betonun zımbalama dayanımına katkısı kayma gerilmesi cinsinden 0.75fctd olacak, donatının zımbalama dayanımına katkısı fctd ’den az olmayacak ve donatılı plağın zımbalama dayanımı en fazla 1.75fctd olacaktır.
7.11.11 – Zımbalama donatısının düzgün yayılı yerleştirilmiş çiroz veya sehpa donatıları olarak kullanıldığı durumda donatılı plağın zımbalama dayanımı,
- kayma gerilmesi cinsinden Denk.(7.29a) ile,
- kayma kamaları kullanıldığında ise Denk.(7.29b) ile hesaplanacaktır.
Burada ρ, birim alanda bulunan zımbalama çiroz (ve/veya yatay donatıyı kavrayacak sehpa) donatısının kesit alanı olup, zımbalama donatısı en az dört adet/m2 olacak, kolon veya perde yüzünden en fazla d/4 mesafede başlayacak şekilde düzgün yayılı olarak yerleştirilecek, zımbalama donatılarının arasındaki mesafe d/2 ’yi aşmayacaktır (Şekil 7.16).
7.11.12 – Zımbalama donatısının düzgün yayılı yerleştirilmesi yerine, en az birbirine dik iki doğrultuda kapalı etriye şeritleri veya kayma kaması rayları kullanıldığı durumlarda donatılı plağın zımbalama dayanımı;
- kayma gerilmesi cinsinden Denk.(7.30a) ile;
- kayma kamaları kullanıldığında ise Denk.(7.30b) ile hesaplanacaktır.
Burada Awp , zımbalama çevresi üzerinde bulunan düşey zımbalama donatılarının (etriye kollarının veya kayma kamalarının) toplam kesit alanıdır. Zımbalama donatıları kolon veya perde yüzünden en fazla d / 4 mesafede başlayacak şekilde yerleştirilecek, etriyelerin veya
kayma kamalarının arasındaki kolon veya perde yüzeyine dik doğrultudaki mesafe d / 2 ’yi aşmayacaktır. Etriye kollarının veya kayma kamalarının arasında kolon veya perde yüzeyine paralel doğrultudaki mesafe 2d ’yi aşmayacaktır (Şekil 7.16).
7.11.13 – Zımbalama donatıları, kolon veya perde yüzeyinden itibaren döşeme veya radye kalınlığının en az dört katı kadar bir mesafeden az olmamak üzere, zımbalama donatısının sona erdiği kesitten d / 2 mesafede hesaplanan kayma gerilmesinin fctd / 2 değerine düştüğü bölgeye kadar devam ettirilecektir.
7.11.14 – Kirişiz döşemelerin kolon şeritlerinde ve orta şeritlerde Şekil 7.17’de verilen donatı kurallarına uyulacaktır. Kolon şeritleri boyunca döşeme alt donatısında azaltma yapılmayacak, zımbalamanın kritik olduğu bölgelerde döşeme üst ve alt donatısında bindirmeli ek yapılmayacaktır.